İŞİTME ENGELLİLER BİLİŞİM GRUBU
İnsan kulağının belirli sesleri, iletişimdeki sesleri (konuşmaları) algılama özelliği vardır. Kulağın duyma görevini yeterince yerine getirememe haline "İşitme kaybı" denir. Bireyin herhangi bir frekansta verilen sesi işitmemesi durumunda "İşitme engeli" var demektir. İşitme engeli ve tiplerinin farklı dereceleri bulunmaktadır. Duyma yetisini tamamen yada kısmen kaybetmiş kişilere "İşitme engelli" denir.[1]
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2010 Sağlık Araştırması’na göre, Türkiye’de işitme cihazı kullanarak yaşamlarını sürdüren insanların oranı, toplam nüfusun %3,7’sini oluşturuyor. İşitme cihazı kullanamayacak derecede işitme kaybı olanların oranı da %0,1 düzeyindedir. Bu oranlar yaklaşık 3 milyon insanda işitme engeli olduğunu göstermektedir. Bu sayının, gerek ekonomik koşulların iyileşmesi, gerekse yaşam koşulları nedeniyle önümüzdeki yıllarda hızla artması beklenmektedir. Gelişmiş ülkelerde ise işitme cihazı kullanım oranı %10 düzeyindedir. Yeni doğan işitme taramalarının yaygınlaşması sonucu, koklear implant (biyonik kulak) ameliyatlarının da hızla arttığı bilinmektedir.
Genel düşüncenin aksine işitme cihazı kullanımı yalnızca yaşlı nüfusta yaygın değildir. Aynı araştırmaya göre ülkemizde 15-24 yaş grubunun %4,1’i, 25-34 yaş grubunun %4,0’ü işitme cihazı kullanmaktadır. Bu istatistik sokakta gördüğünüz her 25 gencin birinin kulağında işitme cihazının olduğunu ifade etmektedir[2].
İşitme engelli vatandaşlarımızın en büyük sorunu anlaşılmamaktır. İşitme engelliler, hastaneden karakola, okuldan havaalanına, diğer bir ifade ile aklımıza gelecek tüm kamusal alanlarda her yerde tercümana ihtiyaç duymaktadır. İşitme engelliler bugün anlaşılamamış olmanın ağır bedelini ödemekle karşı karşıyadır. Anlaşılamadığı için farklı tedavilerle hayatlarını kaybedenler, çeşitli hizmetleri kullanamamaktan dolayı karşılaşılan psikolojik sorunlar, hep anlaşılamamadan kaynaklanmaktadır. İşitme engellilerin ana dili olarak kabul edilen işaret dilinin toplumda yaygınlaştırılmasının bu sorunun aşılmasında büyük rol oynayacağı bilinen bir gerçektir.
Internetin yaygınlaşması ve uzaktan eğitim alanındaki gelişmeler eğitimde bilgisayar kullanmayı vazgeçilmez hale getirmiştir. Özel eğitime muhtaç çocukların eğitiminde de bilgisayar destekli eğitimden yararlanılmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde üniversite ve araştırma merkezlerinde engellilerin bilgisayar destekli eğitimi alanında yoğun çalışmalar yürütüldüğü görülmüştür. İşitme engelli bireyler konuşma yeteneğini kazanabilmektedirler. Konuşma yeteneğinin kazanılabilmesi için bireyin aynı dili konuşan bireylerle iletişim kurması gerekmektedir[3].
İletişim, duygu, düşünce, bilgi ve becerileri paylaşma süreci olarak tanımlanmaktadır. Doğru bir iletişimin gerçekleşebilmesi için kaynak, alıcı ve bir mesajın olması gerekmektedir. Kaynak kişiden gönderilen bir mesaj alıcıya ulaşmadığı sürece iletişim sağlanamaz. Bu süreci gerçekleştirebilmek için geçmişten günümüze kadar birçok iletişim aracından yararlanılmıştır. Ancak her dönemde; konuşma yeteneğinin insanoğlunun sahip olduğu en sınırsız iletişim aracı olduğu düşünülmüştür. İşitmenin olmaması durumunda ise konuşma yeteneğinin kazanılmasında engeller ortaya çıkmaktadır.[4] (Pektaş, 1994). Bu durumda her geçen gün gelişen bilişim teknolojileri ile işaret dilinin öğretilmesi, bir çok bilgi paylaşım ve servis sağlama ortamının işitme engelliler tarafından kullanılabilir hale getirilmesi çok önemlidir. Ayrıca işitme engellilerin özellikle soyut kavramları anlamada güçlük çektiği düşünüldüğünde, bu sorunun bilgisayar ve teknolojiye olan yüksek ilgileri göz önüne alınarak başta işaret dilinin öğretilmesi olmak üzere görsel yönden zengin, etkileşimli bilgisayar destekli materyallerin geliştirilerek çözümlenebileceği değerlendirilmektedir.
Türkiye'nin 70'li yıllardan bugüne kadar bilişimle tanışması üzerinden geçen 44 yıl sonra Türkiye Bilişim Derneği olarak bugün artık sayıları 3 milyonu bulan işitme engellilerinin toplumla kaynaştırılmasının sağlanması ve tüm sektörler tarafından anlaşılır hale gelmeleri için köprü kurmak istiyoruz. Kurulduğu ilk günden itibaren "toplumun her katmanından üye yapısıyla" "bilişim kültürünü" yaymaya çalışan bir sivil toplum öncü hareketine dönüşen TBD, sessiz bir dünyanın motifleri içinde öncü rolünü oynamayı hedeflemiştir.
A. Çalışma Alanı ve Kapsamı
TBD İşitme Engelliler Bilişim Çalışma Grubu; Türkiye'de yaşayan 3 milyon işitme engelli bireyin toplumsal yaşamın içinde, kendilerini bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak kamusal haklarına erişiminin sağlanmasına yönelik faaliyetleri planlayacak ve gerçekleştirecektir. Yapılacak faaliyetler ağırlıklı olarak kamusal alan olmakla birlikte hem özel hemde kamu sektörünü kapsayacaktır.
Bu kapsamda yürütülecek çalışmalar, başta politika yapıcılar olmak üzere kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşların vizyonlarında işitme engelliler bilişim kültürüne yer açmalarını sağlayacaktır.
TBD İşletme Engelliler Bilişim Çalışma Grubu, işitme engelli toplumun işaret dilini kullanan ve işaret dilini sosyo-kültürel aidiyetin temeline oturtan bireylerinin bu tutumunu koruyarak topluma yönelik üretilen projelerin Türk İşaret Dil'ine (TİD) yönelik eksiklerinin giderilmesi yönünde farkındalık yaratacak çalışmaları gerçekleştirecektir.
TBD İşletme Engelliler Bilişim Çalışma Grubu sadece Türkiye genelinde değil her ülkenin kendine ait ve farklı olan işaret dillerine de aynı hassasiyetle yaklaşarak uluslararası projelere yönelik adımlar atacaktır. Çalışma Grubu iş programı kapsamına alacağı İşaret Dili ile Bilişim Terimleri Sözlüğü, İşaret Dili ile Avrasya Bilişim Terimleri Sözlüğü gibi projelerini paydaşları ile birlikte gerçekleştirerek işitme engelli topluma yönelik güçlü iletişim ağlarını örecektir.
B. Beklenen Ürünler
Sürekli bir çalışma grubu olarak faaliyetlerini sürdürecek TBD İletişim Engelliler Bilişim Çalışma Grubu, yıllık olarak hazırlanacak iş programına uygun projeler ve ürünler geliştirecektir. Çalışma Grubu’nun bu yıl içinde gerçekleştireceği faaliyetlere ilişkin yapılan değerlendirme toplantıları neticesinde, öncelikli olarak ele alınacak projeler ve ürünler aşağıya çıkarılmıştır:
(1) TBD'nin dünyaya açılan penceresi olan eski.tbd.org.tr web sitesini işitme ve görme engellilere yönelik düzenlemelerini gerçekleştirerek engelsiz TBD ara yüzünü oluşturmak ve bundan sonraki çalışmalarda da işitme engelli topluma yönelik öncelikleri muhafaza ederek web sitesini geliştirmek. Bu projede beklenen ürün görme ve işitme engelsiz TBD web sayfasının hazırlanması ve güncellenmesidir.
(2) Başlangıçta kamu kurum ve kuruluşları olmak üzere özel kurum ve kuruluşları da içerecek şekilde, kurumlarda "İşletme Engelliler Bilişim Farkındalıklar Toplantıları" icra edilecek, konu ile ilgili farkındalıklar sağlanacak ve çalışma grubumu kurumların kendilerine bakabilecekleri bir ayna görevini görecektir. Çalışma Grubu, kurum ve kuruluşlarda bu kapsamda ortaya çıkacak çalışmaların üreteceği iş ve projelerin bir takipçisi olarak görev yapacaktır. Beklenen ürün, kurum ve kuruluşlarda aylık bazda düzenelenecek İşitme Engelliler Bilişim Farkındalıklar Toplantıları olacaktır.
(3) Bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik öncelikle Türkiye'de faaliyetlerine devam eden işitme engelli okullarının bilgisayar ve teknoloji/tasarım öğretmenleri ile eğitim teknolojilerinin sağır toplum bireylerine ulaştırılması yönündeki çalışmaları ihtiyacın tanımından başlayarak somut projelere dönüştürecek çalışmalar gerçekleştirecektir. Beklenen ürün, ihtiyaç ve sorun envanterinin çıkarılması ve sorunların ortadan kaldırılmasına yönelik yol haritası hazırlanmasıdır.
C. Çalışma Grubu Süresi
TBD İşletme Engelliler Bilişim Çalışma Grubu sürekli faaliyet gösterecektir. Yıllık iş programları hazırlanacak ve TBD Ankara Şubesi Yönetim Kurulu’na onaylatılacaktır. Yıllık olarak yürütülen faaliyetler yönetim kuruluna raporlanacaktır.
Bu kapsamda koordinasyon yapılacak kurum ve kuruluşlar aşağıya çıkarılmıştır. Bu liste her yıl iş programına parelel olarak güncelleştirilecektir.
(1) Bakanlıklar
(2) Milli Eğitim Bakanlığı,
(3) Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
(4) Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı,
(5) Kamu Kurum ve Kuruluşları
(6) Özel Kurum ve Kuruluşlar
(7) Üniversiteler
(8) Sivil Toplum Kuruluşları
(9) İletişim Engelliler Konusunda Çalışan Dernekler
[1] http://isitmeengelliler.nedir.com
[2] http://www.idturkiye.com/isitebilirlik/isitme-engelliler.html
[3] Kargın,T ve Gürboğa, Ç. “İşitme engelli yetişkinlerin farklı ortamlarda kullandıkları iletişim yöntemlerinin incelenmesi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, yıl: 2003, cilt: 36, sayı: 1-2.
[4] Pektaş, Ş. “6–8 yaş işitme engelli çocuklarda alıcı ve ifade edici dile yönelik sözel ifadelerin incelenmesi ve normal işiten yaşıtları ile karşılaştırılması ”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
